حق وباطل درکلام امیرالمومنین علی علیه السلام (2) تابشنور اسلام نفوذ کرده و فرهنگ حیات بخش اسلام گسترش پیدا کند،با همین مجموعههاى فکرى نگه داشته تا با باطل مانوستر و آشناتر باشند،و باطل را بهتراز حق بشناسند،طبیعى است که منظور از شناخت همان آشنا بودن و مانوسبودن است نه معرفت و شناختبه معناى نظرى کلمه. حضرت در خطبه 201 مىفرماید که:«ان فى ایدى الناس حقا و باطلا»دردست مردم حقى است و باطلى،امیر المؤمنین بیان مىکند که اگر وقتى انساندچار اشتباه مطلق گرایى شود دچار انحراف خواهد شد،باید بداند که آنچه دردست مردم است همیشه خوب یا بد،حق یا باطل آمیخته است،درست همانچیزى که گاه ما در جریانات سیاسى اجتماعى مىبینیم،در جریانات گروهها،اقلیتها،حزبها و جریانات سیاسى معمولا هوادارها و افراد عضو و پیرو،وگرفتار یک نوع مطلق گرایى هستند،وقتى که صحبت از حزب خودشان،وگروه خودشان به میان مىآید،آن را مطلقا حق مىدانند،و لذا امیر المؤمنینمىفرماید:اصل را بر این بگذار که در دست مردم آنچه هست اعم از حق یا باطلبا یکدیگر آمیخته است،تو باید حق را از باطل تمیز بدهى حق را بگیرى و باطلرا رها کنى.
حق وباطل تیغی دولبه
موضوع بحث درمورد حق وباطل است
ابتدا امیر المؤمنین سلام الله علیه تناقضى را که در زندگى بشرى میان حق وباطل است
بیان مىکند،مىدانیم که از نظر تعریف فلسفى تناقض بین دو مفهوم ودو
مقوله وقتی متصور است که جمعشان ممکن نیست و رفعشان هم همینطور
،یعنى یکى از اینها الزاما باید باشد،در این صورت ما بین وجود و عدم مىگوئیم
تناقض هست،یعنى یک چیز یاهستیا نیست،نمىشود هم باشد و هم نباشد
،ونمىشود هر دو هم باشد.
حال استمداد مىجوئیم از کتاب لغت،من(لسان العرب)را در فرصتى کهبود
ملاحظه کردم،دیدم که حق و باطل را یکى از نظر مفهومى معنا مىکند یکى
از نظر مصادیق از نظرمفهومى مىگوید:«الحق نقیض الباطل»به بیان باطل
هم کهمىرسد اولین مطلبش این است:«الباطل نقیض الحق»باطل به چیزى
مىگوئیم کهنقیض حق است،حق چیست؟
حق چیزى است که نقیض باطل است،پسحق چیست و باطل کدام است؟
باز از لغت استمداد مىجوئیم،در معنى لغوى وریشهاى حق مىگوید:
«حق یحق حقا اذا ثبت»حق به چیز ثابت مىگویند به چیزپایدار،به چیز
استوار،محکم و متناقض آن مىشود باطل،باطل یک چیز و شىء ناپایدار،
پوچ،و امر ضایع«بطل بطلانا اذا ضاع»وقتى باطل مىگویند که ضایع است،
تباه است،پوچ است،هیچ است،پس از دیدگاه لغت،حق به طور کلى بهامر
و چیز ثابت و پایدار گفته مىشود،باطل در مقابل آن به چیز غیر
ثابت،ناپایدارو غیر دائمى،موقت،گذرا و هر تعبیر دیگرى که مناسب باشد،گفته
مىشود.