ویژگی های سنت پیاده روی در اربعین
گرچه زیارت پیاده حضرت سیدالشهدا(ع) اختصاص به اربعین ندارد و همیشه مستحب است،
اما سنّت پیاده روی در زیارت اربعین ویژگی هایی دارد؛ که دو مورد مهم آن از این قرار است:
- 1. اولین زائر زیارت امام، با پای پیاده به زیارت موفق شد. مردم به صحابی جلیل القدر
- جابر بن عبدالله انصاری اقتدا می کنند و از سوی دیگر در حدیث شریف امام حسن
- عسکری(ع) زیارت اربعین از نشانه های مؤمن شمرده است. امام می فرماید:
«عَلَامَاتُ الْمُؤْمِنِ خَمْسٌ صَلَاةُ الْخَمْسِینَ وَ زِیارَةُ الْأَرْبَعِینَ وَ التَّخَتُّمُ فِی الْیمِینِ وَ تَعْفِیرُ الْجَبِینِ
وَ الْجَهْرُ بِبِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم»؛ علامت مؤمن پنج چیز است: 51 رکعت نماز واجب و
مستحب؛ زیارت اربعین؛ انگشتر به دست راست کردن؛ پیشانی بر خاک سودن (مهر) و بلند
گفتن بسم الله الرحمن الرحیم.
- 1. در اربعین، اهل بیت امام(ع) پس از تحمل رنج ها و آزار فراوان از شام به کربلا
- بازگشتند. شیعیان در تأسی به اهل بیت(ع) در این روز پیاده به زیارت مشرف می شوند.
- در شریعت اسلامی، مستحب بودن پیاده روی با پای برهنه یا بدون آن در چند مورد
- وارد شده است.
- 2. استحباب پیاده روی به سوی مساجد؛
- 3. استحباب پیاده روی در تشییع جنازه؛
- 4. استحباب پیاده روی امام هنگام رفتن به مصلا در نماز عید؛
- 5. استحباب پیاده روی برای حج و عمره؛
- 6. استحباب پیاده رفتن به رمی جمرات؛
- 7. استحباب پیاده رفتن به زیارت مؤمن.
بنابراین، پیاده روی در فرهنگ فقه نیز ناشناخته نیست و نظایری دارد که یکی از آنها پیاده
روی برای زیارت قبور ائمه(ع) است و ما در ادامه، ادله استحباب آن را در زیارت امام حسین
و دیگر ائمه(ع) بیان می کنیم و یادآور می شویم که ثواب آن، از زیارت در حال سواره بیشتر
است؛ بلکه خواهیم دید برخی روایات تصریح می کنند که با پای برهنه استحباب دارد و استحباب
پیاده روی، ویژه روز اربعین نیست و در بقیه مناسبت ها و ایام سال نیز جریان دارد.
دلیل اوّل: روایات ثواب زیارت با پای پیاده
ابتدا احادیث استحباب پیاده روی برای زیارت امام حسین(ع) را مرور می کنیم و سپس به
روایات استحباب زیارت پیاده دیگر امامان(ع) می پردازیم.
روایات استحباب پیاده روی در زیارت امام حسین(ع)
1. محمد بن الحسن باسناده (وسائل الشیعه، ج 14، ص 439)
- 2. و عن ابیه عن سعد (همان، ص 440)؛
- 3. و عن علی بن الحسین بن بابویه (همان)؛
- 4. و عن ابیه، عن الحسین بن الحسن بن ابان (همان، ص 441)؛
- 5. و فی روایة اخری (کامل الزیارات، ص 256)؛
- 6. (وسائل الشیعه، ج 14، ص 441)؛
- 7. و عن محمد بن جعفر الزرار (کامل الزیارات، ص 257)؛
- 8. عن جعفر بن محمد، انه سئل عن الزائر لقبر الحسین(ع) (وسائل، ج 14، ص 485).
فراوانی این احادیث و راویان متعدد آنها ما را از بحث در مورد سند آنها بی نیاز می کند؛
زیرا سبب اطمینان به صدور روایات می شود و پاداش های زیر را برای زائر پیاده برشمرده
است:
- 1. در هر گام، برای او حسنه ای مکتوب می شود و سیئه ای از او محو می گردد و
- درجه ای به او داده می شود.
- 2. در هر گام، هزار حسنه دارد. هزار سیئه از او برطرف می گردد و هزار درجه به
- او می بخشند.
- 3. در هر قدمش ثواب حج مقبول با آداب آن دارد.
- 4. در هر گام، از ثواب آزاد کردن یک بنده از فرزندان اسماعیل(ع) بهره مند می شود.
سنت ارزشمندی که این اندازه ثواب دارد، بدون شک از مستحبات مؤکّد است.
روایات استحباب زیارت دیگر معصومین(ع) با پای پیاده
- 1. روایتی از امام صادق(ع) درباره زیارت امیرالمؤمنین(ع) وارد شده است که
- می فرماید: «مَنْ زار أمیرالمؤمنین(ع) ماشیاً کَتَبَ الله لَهُ بکُلِّ خُطْوَ?ٍ حَجَّ?ً و عُمْر?ً
- فَأِنْ رَجَعَ ماشِیاً کَتَبَ الله له بکُلِّ خُطْوَ?ٍ حَجَّتَیْنِ و عُمْرِتَیْنِ».
- 2. حدیث دیگر در این موضوع، سخنی است که مرحوم شیخ صدوق(ره) در کتاب
- شریف «ثواب الاعمال» و مشهدی آن را در کتاب «المزار» آورده و سند آن در هر
- دو مورد صحیح است. متن حدیث چنین است:
«قلتُ للرّضا: ما لِمَن أتی قبر اَحدٍ من الأئمةِ، قال: لَه مثل ما لِمَن أتی قبر أبی عبدالله. قلتُ:
ما لِمَن أتی قبر أبی الحسن؟ قال: مثل ما لِمَن أتی قبر أبی عبدالله».
این دو حدیث، دیگر ائمه را به طور عموم شامل می شود و پاداش های موعود برای زیارت
اباعبدالله(ع) را برای زائران دیگر امامان تأیید می کند. ثواب های موعود چه برای سوارگان
و چه پیادگان برای زائران معصومین(ع) تضمین شده است.
دلیل دوّم: روایات استحباب پیاده روی
روایتی از نبیّ اکرم" رسیده که می فرماید: «أفضل الاعمال أحمزها».
این روایت، صحیح بلکه از احادیث مستفیضه است؛ به طوری که شهید ثانی در شرح رساله
نفلیّه بر آن تصریح کرده و علامه مجلسی آن را معروف بین عامه و خاصه دانسته است.
مفهوم حدیث شریف «أفضل الاعمال أحمزها»این است که وقتی کاری عبادت باشد،
هر چه سخت تر و با رنج بیشتر انجام شود، ارزش و فضیلت بیشتری خواهد داشت. زیارت
امام حسین(ع) اگر واجب نباشد، مستحب است. بنابراین هر چه با رنج و مشقت بیشتر توأم
باشد و مسافت بیشتری طی شود و اوضاع امنیتی خطرناک تر باشد، اجر و پاداش بیشتری
خواهد داشت.
دلیل سوّم: حدیث شریف نبوی
پیامبر اکرم" درباره استحباب پیاده به زیارت رفتن فرموده اند: «مَنْ اِغْبرّت قدماه فی
سبیل الله حَرَّمَها عَلَی النّار».
محقق اردبیلی فرموده است:
بدین حدیث شریف نبوی می توان برای چند نمونه پیاده رفتن و پیاده روی استدلال کرد؛
از جمله پیاده روی در حرم، پیاده بودن در نماز میت؛ بلکه در عموم عبادات و پیاده روی
در زیارت امام حسین(ع) و غیر آن.
دلیل چهارم: اظهار بندگی و تعظیم شعائر
چهارمین دلیل مستحب بودن پیاده روی این است که نوعی اظهار خضوع و بندگی و تعظیم
شعائر است. پیاده رفتن به زیارت امامان دو بُعد دارد: هم زیارت امام شهیدان است و هم
فروتنی و اظهار تذلّل برای خداست؛ به ویژه اگر پابرهنه انجام شود. در برخی احکام نیز
شواهدی از این امر وجود دارد؛ از جمله:
- 1. نماز با کفش جایز نیست؛ زیرا با خضوع و احترام منافات دارد.
- 2. آیه شریفه: { فَاخْلَعْ نَعْلَیک إِنَّک بِالْوَادِ الْمُقَدَّسِ طُوًی} گواه است که پابرهنه رفتن
- به عبادتگاه و مکان های مقدس، خاکساری و خضوع بیشتری را می رساند.
- 3. استحباب پیاده رفتن برای نماز عید، پیاده رفتن به مسجد و استحباب پیاده طواف
- کردن، با اعلام بندگی مناسبت بیشتری دارد.
- 4. تعظیم و تکریم شعائر الهی، همان طور که در حج و عمره در سعی صفا و مروه،
- در رمی جمرات و در زیارت مؤمن تکریم و بزرگداشت شعائر الهی است و شاید بتوان
- گفت تکریم میت و ملائکه همراه اوست.
بنابراین، پیاده روی در زیارت امامان(ع) در حقیقت انجام سه عبادت است: 1. زیارت پیشوایان؛
2. خضوع و تذلل برای خداوند؛ 3. بزرگداشت شعائر الهی. بنابراین پیاده روی اجری مضاعف
برای زائران دارد.
دلیل پنجم: پیاده روی در زیارت مؤمن
پیاده رفتن برای دیدار مؤمن، مستحب است و کسی که چنین کند، در هر گام رفت و برگشت،
اجر آزادسازی صد بنده را خواهد داشت. روایات در این زمینه بسیار است؛ از جمله
رسول اعظم" فرموده اند:
«مَنْ مَشَی زَائِراً لأَخِیهِ فَلَهُ بِکلِّ خُطْوَةٍ حَتَّی یرْجِعَ إِلَی أَهْلِهِ عِتْقُ مِائَةِ أَلْفِ رَقَبَةٍ وَ یرْفَعُ لَهُ
مِائَةُ أَلْفِ دَرَجَةٍ وَ یمْحَی عَنْهُ مِائَةُ أَلْفِ سَیئَةٍ».
وقتی پیاده به زیارت مؤمن رفتن، چنین ثوابی دارد، پیاده روی برای زیارت امامان معصوم(ع)
که در صدر مؤمنان و حجج الهی در زمین هستند، به طریق اول مستحب و مندوب است.
البته ممکن است برخی خیال کنند که این پاداش فقط به زمان حیات ائمه(ع) اختصاص دارد
و شامل زیارت ایشان پس از مرگ نمی شود. پاسخ این است که ائمه(ع) اموات نیستند؛
بلکه مشمول آیه شریفه: {وَ لا تَحسبنّ الّذین قُتِلوا فی سبیلِ الله} هستند و در زیارت
اربعین نیز می خوانیم: «أشهد أنّک تَسمع الکلام و تَردّ الجواب».
منابع :
. شیخ حرّ عاملی، وسائل‌الشیعه، ج14، ص 478.
. همان، ج 5، ص 201.
. همان، ج 7، ص 455.
. همان، ج 16، ص 152.
. همان، ج 11، ص 79.
. همان، ج 14، ص 59.
. شیخ صدوق، ثواب الاعمال، ص 293.
. وسائل‌الشیعه، ج 14، ص 480.
. ثواب الاعمال، ص 98؛ المزار، ص 32.
. شمس‌الدین سرخسی، المبسوط، ج 1، ص 25؛ مجدالدین ابن الاثیر، النفایة، ج 1، ص 440.
. شهید ثانی، الفواعد الملیه لشرح الرسالة النفلیه، ص 15.
. بحارالانوار، ج 79، ص 229.
. احمد بن محمد مقدس اردبیلی، مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، ج 2، ص 408.
. همان.
. وسائل‌الشیعه، ج 14، ص 590.
. آل عمران، آیه 59.